Κερτεμελίδου Παρασκευή

«Η ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΥΒΑΣ ΣΤΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΩΝ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ»

Ένα λαογραφικό και ιδιαίτερα ένα τοπικό μουσείο τρέφει τη συλλογική μνήμη και την κοινωνική συνοχή ως ένας τόπος αναπαράστασης της ιστορίας και της πολιτισμικής παραγωγής. Λειτουργεί ως μια ανοικτή πολιτισμική μονάδα συμβάλλοντας στην κατανόηση και στη βίωση του τοπικού πολιτισμού προβάλλοντας την ταυτότητά του. Η ταυτότητα και ο πολιτισμός του κάθε τόπου είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι που κατοικούν σε αυτόν. Στις Σέρρες κατοικούν διάφορες ομάδες ανθρώπων, πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, γηγενείς Έλληνες και μικρότερες κοινωνικές ομάδες όπως οι Σαρακατσάνοι.

Οι Σαρακατσάνοι, Έλληνες κυρίως κτηνοτρόφοι εποχιακά μετακινούμενοι, ως τις αρχές του εικοστού αιώνα κινούνταν ελεύθερα στα Βαλκάνια με έντονη παρουσία στην ευρύτερη περιοχή του νομού Σερρών. Η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ο καθορισμός των ελληνικών συνόρων σε συνδυασμό με τους παγκόσμιους πολέμους και τους μετασχηματισμούς της ελληνικής κοινωνίας εν γένει τους οδήγησαν από τον νομαδισμό στην αστική ζωή. Τα υλικά τεκμήρια της ιστορίας, των παραδόσεων και της τέχνης τους διαφυλάσσονται στις Σέρρες από δύο φορείς: το σύλλογο Σαρακατσαναίων «Ο Κατσαντώνης» και το Λαογραφικό Μουσείο Σαρακατσάνων Σερρών, το οποίο μάλιστα διακρίθηκε με τιμητικό έπαινο το 1987 από το Συμβούλιο της Ευρώπης.

Στο ισόγειο χώρο του μουσείου έχουν αναπαρασταθεί μια σειρά από καλύβες οι οποίες αποτελούσαν τον τρόπο κατοίκησης στα τσελιγκάτα. Το ενδιαφέρον μας εστιάζεται στις εξαιρετικές αυτές κατασκευές, οι οποίες παραπέμπουν στη θεμελιώδη ανθρώπινη κατοικία. Αξιοσημείωτη είναι η ομοιότητα που έχουν αυτές οι καλύβες με τις απεικονίσεις της πρωταρχικής κατοικίας του ανθρώπου όπως αυτή έχει εικονογραφηθεί ήδη από τους αρχιτέκτονες, ιστορικούς, στοχαστές και λόγιους του Διαφωτισμού όπως οι Laugier, Perrault, Viollet-le-Duc, Chambers, κ.α. αλλά και σύγχρονους έλλ νες και ξένους λαογράφους. Η ιδέα της «πρωτόγονης καλύβας» ως αφετηρία της αρχιτεκτονικής έχει επηρεάσει επίσης διάσημους αρχιτέκτονες του 20ου αιώνα όπως ο Gropius και ο Le Corbusier.

Η ανακοίνωση αυτή στοχεύει εκτός από την ανάδειξη της σημασίας αυτής της αρχιτεκτονικής κατασκευής τόσο στον Ελλαδικό αλλά και διεθνή χώρο μέσα από την παρουσίαση αδημοσίευτου από τα αρχεία των δύο προαναφερθέντων φορέων.

 Δρ. ΚΕΡΤΕΜΕΛΙΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

The representation of the hut in the Sarakatsanian Folk Museum in Serres and its affinity with the origins of architectural vocabulary.

A folk museum, especially if it is local, feeds the collective memory and social coherence as a space of historical representation and cultural production. It functions as an “open” cultural unit contributing to the understanding and experience of the local civilization through the projection of its identity. The identity and civilization of a particular locality is the very people inhabiting it. In the case of the city of Serres and its vicinity, the inhabitants are mainly native Greeks, immigrants from Minor Asia and Eastern Thrace, as well as minorities of a specific group such as the Sarakatsanoi.

The Sarakatsanoi, untill the beginning of the 20^th century, were mainly Greek stock breeders seasonally migrating all over the southern Balkans and especially in the wider area of Serres. The dissolution of the Ottoman Empire and the establishment of the Greek national borders, as well as the transformations of the Greek society as a result of the two world wars, led the Sarakatsanoi to settle down as urban dwellers rather than nomads, following various professions. Today, the material evidence of their history, their tradition and their art, is kept in the city of Serres by the Association of Sarakatsanoi “Katsantonis” and the Folk Museum of Sarakatsanoi in Serres, awarded a honorary mention in 1987 by the Council of Europe.

On the ground level of the museum, the visitor can see a series of reconstructions of the traditional hut which was the main habitat of the sarakatsanoi nomads. Our interest is focused on these structures as they remarkably resemble the representations of the primitive hut, man’s primordial habitat and origin of Architecture, as it was illustrated and expressed mainly in the form of engravings by the scholars, architects and artists of the Enlightenment, notably Laugier, Perrault, Viollet-le-Duc, Chambers and others, as well as Greek and foreign folklorists. This idea of the “primitive hut” has also influenced a number of modern architects such as Walter Gropius and Le Corbusier, both in their writings and their built work.

This paper aims at the elevation of this architectural edifice’s importance through the use of unpublished material taken from the archives of the above mentioned cultural entities.

Dr. Vicky Kertemelidou