ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ Δρ. ΠΕΤΡΟΥ ΣΑΜΣΑΡΗ ΣΤΗΝ ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ 100 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ «ΟΡΦΕΑΣ» ΣΕΡΡΩΝ
Με την αυγή του νέου έτους ξεκίνησε από το Δήμο Σερρών ο επίσημος εορτασμός της επετείου των 100 χρόνων (1913-2013) από την απελευθέρωση των Σερρών και της περιοχής τους και της ενσωμάτωσης στον κορμό του ελληνικού κράτους.
Την αυλαία των λαμπρών επετειακών εκδηλώσεων, που θα απλωθούν χρονικά σε όλη τη διάρκεια του έτους, άνοιξε «τιμής ένεκεν» ο ιστορικός Όμιλος «Ορφέας», με την εναρκτήρια εκδήλωση στο ιστορικό του κτήριο στις 9 Ιανουαρίου 2013.
Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η προσφορά του παλιότερου εν ζωή συλλόγου της πόλης μας δεν ήταν μόνο πολιτιστική και αθλητική, αλλά πρωτίστως εθνωφελής, καθώς αποτέλεσε την ψυχή και το οπλοστάσιο στον απελευθερωτικό αγώνα του αλύτρωτου πληθυσμού της περιοχής μας, θυσιάζοντας μάλιστα στο βωμό της ελευθερίας πολλά από τα μέλη του.
Την άγνωστη ίσως σε πολλούς ιστορική αυτή πτυχή του ανέπτυξε με την εμπεριστατωμένη και παραστατική του ομιλία ο συμπολίτης μας κ. Πέτρος Σαμσάρης, δρ. Ιστορίας & Αρχαιολογίας, με θέμα «Ο όμιλος “Ορφέας” Σερρών και η εθνική του δράση στον απελευθερωτικό αγώνα της περιοχής μας». Η ενδιαφέρουσα ομιλία συνοδευόταν με πλούσιο εικονογραφικό υλικό, καθηλώνοντας έτσι το πολυπληθές ακροατήριο.
Ενδεικτικά της αποσπάσματα ακολουθούν.
----------------------------------------------------------------------------------------
Η πρώιμη ιστορική διαδρομή του «Ορφέα» είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τη νεότερη πολυτάραχη ιστορία της πολύπαθης πόλης των Σερρών κατά την όψιμη περίοδο της οθωμανικής κατάκτησης. Ταυτίζεται με τους μαύρους χρόνους, κατά τους οποίους οι Σέρρες στέναζαν ακόμη κάτω από το πυκνό σκοτάδι της τουρκικής σκλαβιάς των 530 χρόνων, ενώ παράλληλα οι κάτοικοι κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες να αναχαιτίσουν το σλαβικό χείμαρρο, που ξεχύθηκε από το Βορρά και που έθεσε από την αρχή ως στόχο τον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας, άλλοτε με την αδιαφορία και την ανοχή και άλλοτε με την ολοφάνερη συνδρομή των Τούρκων κατακτητών. Η ιδιορρυθμία αυτού του αγώνα είναι ότι δεν έγινε ανάμεσα στον επαναστατημένο Έλληνα ραγιά και τον Τούρκο δυνάστη, αλλά ανάμεσα στο γηγενές ελληνικό και το έπυλι βουλγαρικό στοιχείο για την κυριαρχία πάνω στην εθνική αυτή εστία του Ελληνισμού του Βορρά. «Έμοιαζε με κληρονομική διαμάχη για το δέρμα της αρκούδας, που ήταν ακόμη ζωντανή και είχε όλα τα νύχια και τα δόντια της», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο μελετητής του Μακεδονικού Αγώνα Γεώργιος Μόδης...
Σε αυτήν την κρίσιμη ιστορική στιγμή για την πόλη μας, αλλά και για ολόκληρη την περιφέρεια 12 Σερραίοι πατριώτες, προερχόμενοι από διάφορες συντεχνίες, συγκεντρώθηκαν την 1η Αυγούστου του 1905 σε εξοχικό καφενείο και αποφάσισαν μυστικά την ίδρυση Συλλόγου, στον οποίο έδωσαν την επωνυμία «ΟΜΙΛΟΣ ΟΡΦΕΥΣ ΣΕΡΡΩΝ». Τον έντυσαν παραπλανητικά με μουσικογυμναστικό και θεατρικό μανδύα. Πραγματικός όμως σκοπός του «Ορφέα» ήταν η οργάνωση μυστικών ενόπλων δυνάμεων, που με τη στενή συνεργασία και καθοδήγηση της ελεύθερης Ελλάδας, θα προχωρούσαν στην εξαφάνιση των δόλιων κατακτητών και την απελευθέρωση των ιερών πατρογονικών εδαφών μας.
Η ιδρυτική ομάδα νοίκιασε αμέσως ένα οίκημα στην παλιά συνοικία Ταξιαρχούδι (βόρεια της Παλιάς Μητρόπολης), όπου συγκροτήθηκε σε σώμα. Εξέλεξε Διοικητικό Συμβούλιο και συνέταξε καταστατικό. Από εκεί άρχισε την εθνική, αλλά και την πολιτιστική του δράση, ιδρύοντας παράλληλα τμήματα μουσικό, θεατρικό και αθλητικό. Σε ένα μήνα τα μέλη του «Ορφέα» ξεπέρασαν τα εκατό.
Όσοι από τους νέους διέθεταν μουσικά όργανα τα μετέφεραν στο Σύλλογο, για παραπλάνηση της τουρκικής Αστυνομίας. Έτσι λοιπόν, ενώ στον ένα χώρο ακούγονταν οι ήχοι της μουσικής, στον άλλο ασχολούνταν με το εθνικό ζήτημα και οργάνωναν τις δράσεις τους.
Το οίκημα όμως αυτό σύντομα άρχισε να μην ικανοποιεί τις ανάγκες του Ομίλου. Έτσι αποφασίστηκε η ανέγερση ιδιόκτητης στέγης, η οποία θα μπορούσε να στεγάσει όλες τις δραστηριότητές του. Οι εργασίες ανέγερσης ξεκίνησαν το 1908.
Τη νύκτα της προηγούμενης ημέρας της θεμελίωσης μια ομάδα Μακεδονομάχων, με μεγάλη προφύλαξη, τοποθέτησε σε μια γωνία των θεμελίων σταυρωτά ένα ελληνικό όπλο γκρα και ένα γιαταγάνι (σπαθί) και εναπόθεσε αρκετά αργυρά ελληνικά νομίσματα, ώστε να αποτελούν τεκμήρια της ελληνικότητας της Μακεδονίας στις επερχόμενες γενιές. Επίσης εναπόθεσε και μία φιάλη, μέσα στην οποία υπήρχε χειρόγραφη περγαμηνή, όπου ήταν γραμμένα με σινική μελάνη ο χρόνος ίδρυσης και οι σκοποί του «Ορφέα». Όλα αυτά τα σκέπασαν με λίγο χώμα και κατά τη διάρκεια της νύκτας φρόντισαν για τη φύλαξή τους.
Η μεταξωτή ταινία που κόπηκε στα θυρανοίξια, στις 19 Ιουλίου 1909, αποτύπωνε συμβολικά τα χρώματα της ελληνικής σημαίας, το άσπρο και το γαλάζιο. Την ίδια διχρωμία έφεραν και οι κονκάρδες στα πέτα των 400 ήδη μελών του Ομίλου, που παρευρίσκονταν στην τελετή των εγκαινίων. Τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε με παρρησία ο αντιπρόσωπος του «Ορφέα» Αστέριος Γούσιος. Η Φιλαρμονική του Συλλόγου παιάνιζε ποικίλα πατριωτικά άσματα. Η εθνική έξαρση πλημμύρισε την αίθουσα την ημέρα εκείνη, μεταβάλλοντας τον κλειστό αυτό χώρο σε μικρή ελεύθερη Ελλάδα. Ήταν μια ιστορική στιγμή για τους Σερραίους, που ζητωκραύγαζαν, αγκαλιάζονταν και ασπάζονταν, ευχόμενοι καλή Λευτεριά.
Παραπλεύρως του κτηρίου απλωνόταν το εκτενές γυμναστήριο εξοπλισμένο με όλα τα απαραίτητα όργανα γυμναστικής, όπου οι νέοι αθλούνταν διαρκώς, για να είναι έτοιμοι για τους εθνικούς αγώνες. Η οργάνωση εξάλλου των συνεχών γυμναστικών αγώνων, με τη συμμετοχή αθλητών και από την περιφέρεια, αναζωπύρωνε το εθνικό τους φρόνημα.
Λειτουργούσε ακόμη, εκτός από τη χειμερινή, και η υπαίθρια θερινή θεατρική σκηνή, όπου ανέβαιναν έργα με εθνικό περιεχόμενο από εκλεκτούς θιάσους της ελεύθερης Ελλάδας, με τη σύμπραξη ερασιτεχνών μελών του «Ορφέα».
Μέσα στην περικαλλή νεόδμητη αίθουσα διδασκόταν η μουσική. Το πιο αντιπροσωπευτικό πατριωτικό άσμα που ακουγόταν τότε ήταν:
Σχηματίστηκε συντόμως μια τέλεια πεντηκονταμελής φιλαρμονική ορχήστρα, η οποία στις θρησκευτικές γιορτές και εθνικές επετείους παιάνιζε στους δρόμους της πόλης. Κυρίως όμως επισκεπτόταν τα χωριά και με θούρια άσματα και εμβατήρια εμψύχωνε τους κατοίκους, γεμίζοντας τα στήθη όλων των αλύτρωτων τότε κατοίκων με ακράτητο εθνικό παλμό και ενθουσιασμό. Κατά την εκφορά δολοφονηθέντων πατριωτών επίσης παιάνιζε πένθιμους σκοπούς από την εκκλησία μέχρι την τελευταία τους κατοικία, αποδίδοντας στους εκλιπόντες την προσήκουσα τιμή.
Ο νεοϊδρυθείς «Ορφέας», ως στρατιωτικοποιημένος σύλλογος, αντικατέστησε τη «Φιλική Μακεδονική Εταιρία» και ως μυστικό εκτελεστικό όργανο των κατευθυντήριων γραμμών του Ελληνικού Προξενείου μεταβλήθηκε σε φυτώριο και κρυφό εργαστήρι Μακεδονομάχων, το οποίο ανέλαβε την αποτελεσματικότερη διεξαγωγή του ένοπλου Μακεδονικού αγώνα της περιφέρειας. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, κατακτώντας την εμπιστοσύνη μέσα από τις αιματηρές θυσίες των μελών του, κατόρθωσε να μυήσει στον εθνικό αγώνα όλους σχεδόν τους Σερραίους και να μετατρέψει την πόλη των Σερρών σε ένα απέραντο κέντρο εθνικοαπελευθερωτικής δράσης ...
Έτσι, το ιστορικό κτήριο του «Ορφέα», που ορθώνεται εδώ και πάνω από έναν αιώνα, χαρακτηρισμένο σήμερα ως διατηρητέο και που προσφάτως ανακαινίστηκε με πρωτοβουλία του Δημάρχου μας, αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα, όχι μόνο της πολιτιστικής, αλλά και της εθνικής δράσης του Ομίλου. Αποτέλεσε για την πόλη των Σερρών, αλλά και για την περιφέρειά της, την ιερή Κιβωτό και την υψηλή ιδέα, το εργαστήρι εθνικών οραμάτων και πίστης στα δίκαια της φυλής, μέσα στο οποίο χαλκεύτηκαν οι Μακεδονομάχοι και σφυρηλατήθηκαν αγνοί χαρακτήρες με υψηλό φρόνημα και υπέροχα πατριωτικά ιδεώδη.
Η εθνωφελής βέβαια δράση του «Ορφέα», του παλιότερου εν ζωή συλλόγου, στον ιερό βωμό του Γένους δεν σταμάτησε εδώ. Συνεχίστηκε και κατά την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, όταν οι Σέρρες μαζί με όλη την Ανατολική Μακεδονία πέρασαν για ένα οκτάμηνο στα βουλγαρικά χέρια. Αμέσως οι Βούλγαροι ξεκίνησαν το εξοντωτικό τους πρόγραμμα για τον εκβουλγαρισμό της περιοχής, από τον οποίο σωθήκαμε με τη νικηφόρο προέλαση του ελληνικού στρατού και την είσοδο του συνταγματάρχη Ναπολέοντα Σωτήλη στην πόλη των Σερρών στις 29 Ιουνίου του 1913.
Το σπουδαίο γεγονός της απελευθέρωσης της μαρτυρικής μας πόλης την πολυπόθητη αυτή ημέρα δεν ήρθε σαν μια αναλαμπή της τύχης. Δεν ήταν αυτό καθ’ αυτό επίτευγμα των νικηφόρων Βαλκανικών πολέμων του 1912 και 1913. Ο ελληνικός στρατός ως απελευθερωτής επιστέγασε και επιβράβευσε κάθε προηγούμενη προσπάθεια...
Οι ηρωικοί και ένδοξοι Έλληνες στρατιώτες, με τη βοήθεια και συμπαράσταση των Μακεδονομάχων και των μελών του «Ορφέα», αφού αιματόβρεξαν τα ιερά αυτά χώματα, αγωνιζόμενοι σε ένα διμέτωπο αγώνα, τόσο εναντίον του εξισλαμισμού όσο και εναντίον του εκσλαβισμού, αποτίναξαν δυο βαρείς ζυγούς, χαρίζοντας την ελευθερία και την ποθητή ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.
Η θυσία των παραπάνω εθνομαρτύρων δεν έγινε μάταια, καθώς το αίμα τους πότισε το δέντρο της Ελευθερίας, του οποίου η σκιά του σήμερα μας ζωογονεί….
Συνοψίζοντας λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι ο «Ορφέας» υπήρξε ο συντονιστής της επαναστατικής δράσης. Αποτέλεσε ορμητήριο πρακτόρων, ένοπλων μαχητών, συνδέσμων και οδηγών. Ενεργούσε κρυφούς και φανερούς εράνους. Έκρυβε αγωνιστές και τους παρείχε περίθαλψη και άσυλο. Φυγάδευε αντάρτες στην ελεύθερη Ελλάδα. Διατηρούσε καταλύματα, μετέφερε πολεμοφόδια, κατασκεύαζε κρυψώνες. Ενεργούσε δολιοφθορές και εμπορικούς αποκλεισμούς. Οργάνωνε πολυπληθή συλλαλητήρια. Εκτελούσε παραδειγματικά κατασκόπους και ξυλοκοπούσε προδότες. Μετέφερε πολύτιμες πληροφορίες. Κάλυπτε τέλος τις επιχειρήσεις των ένοπλων ομάδων, προκαλώντας σύγχυση στις καταδιωκτικές αρχές και εμπιστοσύνη στους αγωνιζόμενους, αναπτερώνοντας ταυτόχρονα το εθνικό τους φρόνημα.
Ο γνωστός ύμνος του «Ορφέα», σε στίχους του γιατρού Ιπποκράτη Μακρή, μελοποιημένος τον Ιούνιο του 1951 από το Σερραίο μουσικό Χρήστο Σταματίου, συμπυκνώνει όλη την εθνική του δράση:
Όταν οι συνθήκες, μετά την απελευθέρωση της πόλης το επέτρεψαν, ο «Ορφέας», επουλώνοντας τις πληγές του, αφιερώθηκε απερίσπαστα πάνω από έναν αιώνα στην πολιτιστική και αθλητική του δράση. Υπενθυμίζουμε ότι το 2005 γιόρτασε πανηγυρικά τα εκατόχρονά του. Μετατράπηκε έτσι από φυτώριο αγωνιστών της πατρίδας σε φυτώριο πνευματικών δημιουργών, χορωδών, θεατράνθρωπων και ανθρώπων της αθλητικής δράσης. Αποτέλεσε μια πραγματική κυψέλη γνώσης και πολιτισμού, παραμένοντας μέχρι σήμερα ένας σημαντικός παράγοντας της σερραϊκής ζωής. Η δράση του εξαπλώθηκε σταδιακά σε όλο τον ελλαδικό χώρο, απλώνοντας τα φτερά του και υπερατλαντικά.
Με τη σημερινή εναρκτήρια επετειακή εκδήλωση, μετά από 100 χρόνια ελεύθερης ζωής, αποδίδουμε φόρο τιμής σε όλα εκείνα τα μέλη του «Ορφέα» που με τον αγώνα και τη θυσία τους συντέλεσαν στην απελευθέρωση της μαρτυρικής μας πολιτείας, η οποία στη συνέχεια πρόκοψε και ευδοκίμησε.
Η συμβολή των μελών του «Ορφέα» στην αποτίναξη του σκληρού ζυγού των πέντε και πλέον αιώνων, όπως προαναφέραμε, υπήρξε σημαντική.
Η σημερινή ομιλία ας θεωρηθεί μνημόσυνο για όλους εκείνους που με το αίμα τους καθαγίασαν το βωμό της ελευθερίας. Σε αυτούς σήμερα υποκλινόμαστε με τιμή και ευγνωμοσύνη.
Ο «Ορφέας» συνεπώς δεν είναι ένα απλό Σωματείο, όπως όλα τα άλλα. Είναι η ζωντανή ιστορία της αιματοβαμμένης, αλλά ωραίας μας πόλης και των αγώνων της. Ας τον προσέξουμε λοιπόν όλοι και ας τον βοηθήσουμε να επιβιώσει εις το διηνεκές.
